Ông Frank Sieren, sinh năm 1967 tại Saarbrücken, [Đức], được coi là một trong những chuyên gia hàng đầu về Trung Quốc trong vùng nói tiếng Đức. Ông sống và làm việc tại Bắc Kinh từ năm 1994 với tư cách là nhà báo, phóng viên và tác giả. Sieren đã xuất bản mười cuốn sách cho đến nay, hầu hết trong số đó đều nói về sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Focus Online: : Ông Sieren, bây giờ đang có chiến tranh ở Châu Âu. Nhưng Nga đã không đạt được các mục tiêu quân sự của mình và đã yêu cầu Trung Quốc cung cấp vũ khí. Liệu Trung Quốc, quốc gia đã cố gắng hoạt động ngoại giao cho đến nay, có cung cấp không?
Frank Sieren: Điều đó khó có thể xảy ra: Bắc Kinh phản đối chiến tranh. Nhưng cũng chống lại các biện pháp trừng phạt. Bắc Kinh không muốn bị lôi kéo vào một cuộc chiến tranh xâm lược, nhưng cũng không muốn đoạn tuyệt với đối tác của mình là Nga. Các lô hàng vũ khí sẽ khiến cho thế đi dây hay thế cân bằng, hay gọi bằng cách nào khác đi nữa, trở thành vô nghĩa.
Ngoài ra, Trung Quốc cũng không muốn Nga chiếm đóng Ukraine. Đối với Bắc Kinh, Ukraine không nên nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Nga cũng như của NATO. Trung Quốc có mối quan hệ riêng, chặt chẽ và quan trọng về mặt chiến lược với Ukraine.
Chính xác thì mối quan hệ này với Ukraine như thế nào?
Sieren: Cùng với Mỹ, Ukraine là nhà cung cấp ngũ cốc quan trọng nhất của Trung Quốc. Bất cứ thứ gì Bắc Kinh có thể nhập khẩu từ Ukraine cũng sẽ củng cố sự độc lập của họ đối với Mỹ.
Nhưng còn quan trọng hơn nhiều là vũ khí và trang thiết bị của Ukraine. Hàng không mẫu hạm đầu tiên của Trung Quốc xuất phát từ đó. Tàu thủy chạy trên đệm không khí mà Trung Quốc có thể sử dụng để xâm lược Đài Loan cũng xuất phát từ đó. Ngoài ra, Trung Quốc mua động cơ máy bay và tàu thủy từ Ukraine. Hồi mùa thu, Trung Quốc còn muốn mua nhà sản xuất động cơ máy bay SICH của Ukraine, việc mà rồi Mỹ đã ngăn cản.
Nhưng Bắc Kinh cho đến nay vẫn chưa từ bỏ rõ ràng việc cung cấp vũ khí.
Sieren: có, ngoài những điều khác, Đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ Qin Gang đã xác nhận điều đó trên truyền hình Hoa Kỳ gần đây. Việc cung cấp vũ khí, theo từ ngữ ông ta dùng, là thông tin sai lệch. Trung Quốc đã gửi thực phẩm, thuốc men, túi ngủ và đồ ăn trẻ sơ sinh. Nhưng theo từ ngữ ông ta dùng là không có súng ống hay đạn dược.
Cũng không nên quên rằng quan hệ giữa Bắc Kinh và Matxcơva đang căng thẳng vì Putin đã không cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình biết rõ về những gì ông ấy thực sự định làm. Khi bắt đầu chiến tranh, nữ phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc không có sẵn cách nói chính thức. Cô ấy hoàn toàn không có gì cả. Bắc Kinh bị bất ngờ trước cuộc chiến tranh xâm lược này.
Nếu Trung Quốc không muốn xảy ra xung đột, tại sao Bắc Kinh không gây áp lực nhiều hơn để Nga ngừng cuộc xâm lược ngay lập tức?
Sieren: Theo tôi biết, có nhiều hoạt động ngoại giao từ Bắc Kinh. Tuy nhiên, cũng là điều hợp lý khi người ta không công khai tất cả ngay lập tức. Một dấu hiệu dễ thấy của áp lực: sau khi gọi điện cho Putin, ông Tập ngay lập tức tuyên bố công khai rằng Bắc Kinh đã thúc giục Putin bắt đầu các cuộc đàm phán hòa bình. Rõ ràng, Điện Kremlin không có lựa chọn nào khác ngoài việc đưa ra lời đề nghị đó. Theo lối của Trung Quốc, lần tiết lộ này của Bắc Kinh cho thấy sự tức giận đối với Putin khá rõ ràng.
Trung Quốc và Nga vẫn gắn bó với nhau như thế nào? Thời của tình đồng chí Xô-Trung thì đã qua rồi.
Sieren: Đó là một cuộc hôn nhân đôi bên có lợi, trong đó Putin, bị phương Tây từ chối, từ lâu đã mong đợi từ Bắc Kinh nhiều hơn những gì Bắc Kinh muốn cho. Thời gian sau này, cán cân quyền lực đã thay đổi theo hướng có lợi cho Putin vì Bắc Kinh, do có những mục tiêu bảo vệ khí hậu nhiều tham vọng, nên cần gấp nhiều khí đốt hơn để giảm bớt sản xuất điện từ than. Cũng vì vậy mà tại Thế vận hội, Putin và Tập đã ký hợp đồng trị giá 117 tỷ USD nhằm cung cấp khí đốt và xây một đường ống dẫn mới. Khí đốt này đến từ các mỏ cho đến nay chỉ phục vụ cho châu Âu.
Phương Tây đang xem xét tẩy chay hoàn toàn lĩnh vực năng lượng của Nga - tại sao Trung Quốc lại không làm như vậy?
Sieren: Người Trung Quốc có thể, nhưng không muốn. Họ nghĩ rằng họ có thể giải quyết xung đột qua những con đường khác. Họ muốn đưa Putin trở về với lý trí mà không bị thiệt hại gì.
Không phải Trung Quốc muốn tự cung tự cấp hơn về năng lượng sao?
Sieren: Mọi quốc gia, kể cả Trung Quốc, đều muốn có khả năng tự cung tự cấp nhiều hơn. Chỉ là với khí đốt thì không thể. Trung Quốc không có đủ nguồn lực của riêng mình cho việc này. Tuy nhiên, Bắc Kinh có thể đa dạng hóa các nguồn cung cấp của mình. Và nước Nga đóng một vai trò quan trọng trong việc này. Cho đến nay, hầu hết dầu và khí đốt đầu được vận chuyển bằng tàu từ Cận Đông và Trung Đông qua eo biển Malacca gần Singapore. Nếu điều gì đó xảy ra ở đó, Trung Quốc sẽ trắng tay. Nên Bắc Kinh buộc phải mở rộng phương án thay thế là nước Nga. Đó là điều ít khó chịu hơn.
Còn những vấn đề riêng của Trung Quốc thì sao? Làn sóng dịch cúm Tàu tồi tệ nhất kể từ đầu đại dịch đang hoành hành ở nước này. Mặc dù vậy, quốc gia này vẫn kiên định với chính sách không khoan nhượng của mình.
Sieren: Vẫn là ở con số tương đối ít. Chúng ta hiện đang nói về hơn 4000 ca lây nhiễm mỗi ngày, ở 1,4 tỷ dân. Tuy nhiên, Trung Quốc đang gặp phải một vấn đề lớn, mà người ta đang có thể thấy được ở lần bùng phát mạnh tại Hồng Kông. Hồng Kông có một trong những tỷ lệ tử vong ở người cao tuổi cao nhất thế giới. Vì đó là nơi Omikron gặp những người già chưa được chích ngừa. Trung Quốc sẽ gặp phải vấn đề tương tự trên quy mô lớn nếu nước này mở cửa biên giới.
Thêm vào đó, vắc-xin Trung Quốc không có hiệu quả. Và Trung Quốc không có nhiều giường bệnh trên đầu người như Phương Tây, đó là chưa nói đến giường chăm sóc đặc biệt. Cho đến nay, việc làm hợp lý hơn là đóng cửa biên giới để 95 phần trăm cư dân có thể sống bình thường và luân phiên áp đặt lockdown cho 5 phần trăm còn lại. Nhưng hiện giờ thì những bất lợi, đang tăng theo cấp số nhân, đang chiếm phần nhiều hơn khi người ta cứ tách rời một quốc gia rộng lớn như vậy ra khỏi thế giới bên ngoài trong một thời gian lâu như vậy. Giải pháp là tiêm vắc-xin Phương Tây cho tất cả người cao tuổi. Sau đó thì mở cửa. Nhưng điều này không dễ dàng đưa ra về mặt chính trị.
Còn về hậu quả kinh tế của việc lockdown liên tục thì sao? Tại vùng đô thị công nghệ và sản xuất Thâm Quyến, các nhà máy đang ngừng hoạt động trở lại.
Sieren: Một số nhà máy ngưng hoạt động. Những nhà máy khác tạo thành những cái bong bóng. Ban quản lý và công nhân vẫn ở trong khuôn viên nhà máy và tiếp tục làm việc. Nếu điều này chỉ là ngắn hạn, thì hậu quả có thể kiểm soát được. Vào năm 2021, một số cảng ở Trung Quốc đã phải đóng cửa trong nhiều ngày vì Covid, nhưng cuối cùng thì ngoại thương vẫn tăng 30%.
Các sàn giao dịch chứng khoán Trung Quốc không thích tình trạng lockdown, như lần rơi điểm gần đây cho thấy. Từ năm 2008 đến nay chưa có đợt sụt giảm nào như thế này.
Sieren: Nhưng điều đó không liên quan đến Covid mà liên quan đến thực tế là Bắc Kinh đang sử dụng biện pháp mạnh để chuyển đổi từ chủ nghĩa tư bản bóc lột của các công ty độc quyền sang nền kinh tế thị trường xã hội. Về nguyên tắc, đó là về những câu hỏi về chống độc quyền. Bắc Kinh hiện đang cắt các công ty độc quyền lớn bằng bất cứ giá nào. Điều này có ảnh hưởng đến công ty dịch vụ xe Didi cũng như tập đoàn Tencent hay nhà bán lẻ trực tuyến Alibaba.
Chính phủ đã quyết tâm phá bỏ độc quyền của họ để có lợi cho những người chơi nhỏ hơn. Trong trường hợp của Didi, điều này có nghĩa là: nhiều quyền hơn và minh bạch hơn cho người lái xe, đa dạng hơn cho khách hàng. Vì Bắc Kinh đang làm điều này bằng chiếc búa và không có cuộc tranh luận xã hội dân sự, như được tiến hành một cách thông thường và hợp lý ở Phương Tây, nên giá niêm yết đã tụt giảm mạnh. Didi đã mất gần 90% giá trị kể từ khi bắt đầu giao dịch trên sàn quốc tế. Hàng tỷ bạc đã tiêu mất.
Nhiều đến nỗi nhà nước lại can thiệp vào tuần trước. Lần này thì có lợi cho các công ty công nghệ đã niêm yết. Sau đó, Chỉ số Hang Seng China Tech Index đã tăng 22% trong vòng một ngày. Khi mà sự thăng trầm vụng về này được cân bằng, cuối cùng thì hy vọng sẽ có nhiều cuộc cạnh tranh trên thị trường tự do với nhiều người chơi hơn và với các quy tắc đáng tin cậy. Điều đó không phải là quá tệ cho một đảng cộng sản.
Fb Phan Ba dịch
23.03.2022
