Trước thềm đại hội toàn quốc của Đảng Cộng sản cầm quyền vào đầu năm 2021, chính phủ gia tăng đàn áp các nhà chỉ trích. Một chiến dịch nhằm đàn áp hàng chục cá nhân kết nối với Nhà xuất bản Tự do đã được thực hiện. Thành viên của Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN) – tổ chức nhà báo độc lập cuối cùng trong nước – đã bị bắt và bị truy tố. Những người chỉ trích chính phủ trực tuyến đang bị theo dõi trong khi Facebook bị cáo buộc là đồng lõa trong việc kiểm duyệt các bài đăng quan trọng. Những người bảo vệ nhân quyền cũng đã bị bắt và bị kết án.
Quyền biểu lộ
Chiến dịch tấn công nhà xuất bản
Việc đàn áp Nhà xuất bản Tự do đã tiếp tục vào năm 2020 sau một thời gian tạm dừng do đại dịch. Như đã được báo cáo trước đây, kể từ đầu tháng 10 năm 2019, công an đã quấy rối và đe dọa hàng chục người liên quan đến Nhà xuất bản Tự do – nhà xuất bản độc lập phát hành sách về chính sách công và chính trị ở Việt Nam – dường như mục tiêu của chiến dịch đàn áp.
Nhà xuất bản Tự do được một nhóm các nhà bất đồng chính kiến thành lập tại Thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 2 năm 2019 nhằm thách thức việc kiểm soát ngành xuất bản của chính quyền độc đảng độc tài.
Việc quấy rối đã xảy ra tại ít nhất ba thành phố lớn là Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Huế, ngoài các tỉnh Bình Dương, Quảng Bình, Quảng Trị và Phú Yên. Hơn 100 cá nhân bị quấy rồi vì được cho là đã mua hoặc đọc sáchdo NXBTD in hoặc làm việc cho NXBTD.
Họ đã bị công an địa phương triệu tập để thẩm vấn về những cuốn sách đã mua của NXBTD. Sau khi thẩm vấn, hầu hết đều bị buộc phải ký cam kết không mua sách của NXBTD. Một số người còn bị khám xét chỗ ở và bị bắt cóc.
Tháng 5 năm 2020, Phùng Thủy, còn được gọi là Thủy Tuất, bị bắt tại Thành phố Hồ Chí Minh khi đang giao sách cho NXBTD. Trong khi bị giam giữ, Thủy Tuất bị thẩm vấn và bị tra tấn khi bị cảnh sát đấm vào mặt, ngực, xương sườn và bụng. Khi được thả ra, mặc dù bị thương nặng, Thủy Tuất đã đi trốn ngay vì sợ có thể bị công an bắt giữ lại. Sau đó, cảnh sát đã bắt giữ cô con gái 24 tuổi của anh và từ chối thả cô ra trừ khi Thủy Tuất trở về đồn công an. Cô vẫn bị cảnh sát giam giữ
Vào ngày 10 tháng 7 năm 2020, có thông tin rằng nhà báo và tác giả người Việt Nam Phạm Đoan Trang đã rút khỏi NXBTD sau khi bị cảnh sát đàn áp dữ dội.
Thừa nhận công việc quan trọng của NXB, ngày 3 tháng 6 năm 2020, Nhà xuất bản Tự do đã được trao Giải thưởng Voltaire 2020 của Hiệp hội Nhà xuất bản Quốc tế (IPA). Giải thưởng được trao cho những người thể hiện “sự can đảm mẫu mực trong việc duy trì quyền tự do xuất bản và khuyến khích người khác thực hiện quyền tự do ngôn luận.
Khi trao giải, Chủ tịch Xuất bản Tự do IPA tuyên bố:
“Công việc của Nhà xuất bản Tự do ở Việt Nam , một nhà xuất bản du kích, phát hành sách trong một bầu không khí đe dọa và nguy hại cho sự an toàn cá nhân của họ là nguồn cảm hứng lớn. Cộng đồng xuất bản quốc tế công nhận sự dũng cảm của họ và sẽ hỗ trợ họ trong khả năng của chúng tôi.”
Bắt giam thành viên của hội nhà báo độc lập
Ba thành viên của Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN) đã bị công an thành phố Hồ Chí Minh bắt giữ vào tháng 5 và tháng 6 năm 2020. IJAVN là một tổ chức xã hội dân sự được thành lập vào năm 2014 và thúc đẩy quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và tự do lập hội.
Theo Phóng viên không biên giới (RSF), Phạm Chi Thành, một nhà báo và thành viên IJAVN với bút danh Phạm Thành, đã bị bắt tại nhà riêng ở Hà Nội vào ngày 21 tháng 5 và bị giải đi ngay lập tức. Ông Thành hiện đang bị giam giữ tại Hà Nội theo điều 117 của bộ luật hình sự về tội ‘tuyên truyền chống phá nhà nước”. Ông Thành đã từng làm việc đài tiếng nói Việt Nam trước khi trở thành một nhà hoạt động dân chủ và chỉ trích nhà nước độc đảng.
Dự án 88 đưa tin ngày 23 tháng 5 năm 2020, Nguyễn Tường Thụy đã bị bắt và Công an Hà Nội đã khám xét chỗ ở của ông Thuỵ. Ông Thuỵ là một cựu quân nhân 70 tuổi, hiện là phó chủ tịch của IJAVN. Ông Thuỵ bị buộc tội theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự 2015 với cáo buộc tuyên truyền chống lại nhà nước. Công an ngay lập tức đưa ông Thuỵ đến thành phố Hồ Chí Minh cách đó 1.700km.
Sau đó, vào ngày 12 tháng 6 năm 2020, Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã bắt giữ Lê Hữu Minh Tuấn, một thành viên khác của IJAVN. Kể từ khi gia nhập hiệp hội, công việc Lê Tuân đã tập trung vào những bất công xã hội, chính trị trong nước và phong trào dân chủ Việt Nam. Tuấn được cho là đã bị đưa đến trại tạm giam Chí Hoà thuộc thẩm quyền của công an thành phố Hồ Chí Minh.
Theo tin đã đưa trước đây, chủ tịch của IJAVN, ông Phạm Chí Dũng, đã bị bắt vào tháng 11 năm 2019, có lẽ vì liên quan đến việc phản đối phê chuẩn Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU.
Theo trang Người Bảo vệ Nhân quyền, Defend the Defender, các vụ bắt giữ là một phần trong kế hoạch xoá sổ IJAVN và kiểm soát hoàn toàn báo chí trước Đại hội toàn quốc lần thứ 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam dự kiến tổ chức vào đầu năm 2021. IJAVN có hơn 50 các nhà báo và nhà bất đồng chính kiến độc lập, họ đã xuất bản hàng ngàn bài báo về các vấn đề như vi phạm nhân quyền, tham nhũng hệ thống, và ô nhiễm môi trường.
Bắt giữ và kết án những người phê bình chính phủ trên mạng
Ngày càng có nhiều người chỉ trích chính phủ trên mạng bị bắt và bị kết án.
Đinh Thị Thu Thủy, 38 tuổi, sử dụng Facebook để ủng hộ tù nhân chính trị. Cô bị bắt vào ngày 18 tháng 4 năm 2020 tại tỉnh Hậu Giang và bị buộc tội ‘tuyên truyền chống lại nhà nước theo Điều 117 của bộ luật hình sự. Theo Dự án 88, cô bị cáo buộc mở nhiều tài khoản Facebook để chỉnh sửa, đăng và chia sẻ hàng ngàn tài liệu phỉ báng và nói xấu lãnh đạo Đảng.
Ngày 17 tháng 4 năm 2020 toà đã kết án 1,5 năm tù một Chung Hoàng Chương vì đăng tải các bài đăng chống nhà nước lên Facebook. Chung Hoàng Chương bị buộc tội ‘lạm dụng quyền dân chủ và tự do xâm phạm lợi ích của Nhà nước tại một phiên tòa một ngày ở Cần Thơ. Chương bị buộc tội viết bài chống phá nhà nước và đưa ra những bình luận xúc phạm ba công an bị thiệt mạng trong một cuộc đụng độ với người biểu tình gần Hà Nội vào tháng 1 năm 2020.
Ngày 11 tháng 5 năm 2020, Tòa án nhân dân quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ đã kết án Mã Phùng Ngọc Phú 9 tháng tù giam về tội lạm dụng quyền tự do dân chủ theo Điều 331 của Bộ luật hình sự 2015. Truyền thông nhà nước đưa tin cô đã bị kết án vì đưa tin tức giả mạo về việc lây nhiễm COVID-19 ở Việt Nam.
Cùng ngày, Dự án 88 đưa tin Phan Công Hải đã bị kết án năm năm tù ở Nghệ An. Hải không có luật sư và phiên tòa chỉ kéo dài hai giờ.
Cảnh sát thành phố Hồ Chí Minh đã bắt giữ Huỳnh Anh Khoa và Nguyễn Đăng Thương vào ngày 13 tháng 6 năm 2020 vì tham gia nhóm thảo luận trực tuyến. Theo Defend the Defenders , họ điều hành một nhóm Facebook với 46.000 người theo dõi về các vấn đề kinh tế xã hội ở Việt Nam. Họ bị buộc tội lạm dụng các quyền tự do dân chủ theo Điều 331 của Bộ luật Hình sự 2015. Nhân viên an ninh thuộc Công An quận 8 đã lục soát nhà Khoa và buộc ông và vợ phải ký ba tài liệu không xác định; Cả Khoa và Thương đều được cho là đang bị giam giữ tại nhà giam quận 8. Nhóm Facebook này đã bị đóng sau các vụ bắt bớ.
Vào ngày 23 tháng 6, Tòa án Nhân dân tỉnh Hòa Bình đã xét xử ông Nguyễn Văn Nghiêm, thợ làm tóc, theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự 2015 và kết án ông sáu năm tù. Ông Nghiêm bị bắt vào cuối năm 2019 vì các bài đăng trên Facebook và phát hình trực tiếp về các vấn đề như chủ quyền, chống tham nhũng và nhân quyền.
Vào ngày 24 tháng 6, Facebooker Vũ Tiến Chi ở Lâm Đồng, đã bị bắt và buộc tội theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự 2015.
Vào ngày 7 tháng 7 năm 2020, một Facebooker khác bị kết án theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự 2015 do ‘tuyên truyền chống lại nhà nước” truyền bá quan điểm dân chủ trên Facebook và nhận án tù 8 năm. Nguyễn Quốc Đức Vượng, 29 tuổi lên tiếng ủng hộ dân chủ tại Việt Nam và chia sẻ tin tức về các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ ở Hồng Kông trước khi bị bắt vào tháng 9 năm 2019. Kể từ khi bị bắt, anh ta không được phépgặp gia đình, và chỉ được gặp luật sư. Bên cạnh việc chia sẻ các bài báo, Vượng thường phát hình trực tiếp để bày tỏ ý kiến và tranh luận về các vấn đề quốc gia và xã hội như chủ quyền, tham nhũng và quyền đất đai.
Facebook đồng lõa kiểm duyệt với chính phủ
Vào ngày 21 tháng 4 năm 2020, Reuters đưa tin Facebook đã bắt đầu tăng cường đáng kể việc kiểm duyệt các bài đăng ’chống nhà nước ở Việt Nam. Điều này diễn ra sau khi bị chính quyền gây áp lực, kể cả việc nghi ngờ hạn chế có chủ ý trên máy chủ thuộc các công ty viễn thông nhà nước khiến không thể truy cập Facebook được trong thời gian dài.
Hai nguồn tin của Facebook nói với Reuters rằng, “chúng tôi tin rằng hành động này là nhằm gây áp lực đáng kể cho chúng tôi buộc tăng cường tuân thủ các lệnh gỡ hợp pháp các nội dung mà người dùng Facebook ở Việt Nam có thể đọc được. Trong một tuyên bố gửi qua email, Facebook xác nhận rằng họ đã miễn cưỡng tuân thủ yêu cầu của chính phủ đối với việc “hạn chế quyền truy cập vào nội dung được cho là bất hợp pháp.”
Tổ chức Ân xá Quốc tế đã chỉ trích Facebook vì những hành động này. William Nee, Cố vấn Kinh doanh và Nhân quyền tại Tổ chức Ân xá Quốc tế cho biết:
“Việc tiết lộ Facebook đang đáp ứng các yêu cầu kiểm duyệt sâu rộng của Việt Nam là một bước ngoặt tàn khốc đối với tự do ngôn luận ở Việt Nam và hơn thế nữa. Chính sách đàn áp tàn nhẫn của Việt Nam không có gì mới, nhưng sự thay đổi chính sách của Facebook làm cho Facebook trở thành đồng lõa.”
Trong một báo cáo được công bố vào năm 2019, Tổ chức Ân xá Quốc tế phát hiện ra rằng khoảng 10% tù nhân lương tâm của Việt Nam – bị bỏ tù chỉ vì thực thi quyền con người ôn hoà – đã bị bỏ tù vì những bài đăng trên Facebook.
Cuộc đàn áp chỉ gia tăng kể từ khi có dịch COVID-19. Theo Tổ chức Ân xá Quốc tế, từ tháng 1 đến giữa tháng 3 năm 2020, tổng cộng 654 người đã được triệu tập đến các đồn công an trên khắp Việt Nam để ‘ làm việc’ với công an vì các bài đăng trên Facebook liên quan đến vi-rút, trong đó 146 người đã bị phạt và số còn lại đã buộc phải xóa bài viết.
Quyền Hội họp
Người bảo vệ nhân quyền bị bắt và đánh đập
Tháng 4 năm 2020, công an Nghệ An đã bắt giữ cựu tù chính trị, Trần Đức Thạch, vì cáo buộc liên kết với Hội Anh em vì Dân chủ. Ông Trần Đức Thạch là một nhà văn, nhà hoạt động từng đoạt giải thưởng và là cựu tù nhân chính trị. Ông bị cáo buộc tham gia các hoạt động nhằm lật đổ chính quyền, vi phạm Điều 109 của Bộ luật hình sự Việt Nam.
Tổ chức Nhân quyền cho biết trong một bức ảnh của ông do phương tiện truyền thông nhà nước đăng tải ông bị thương ở mặt, cho thấy rất có thể ông đã bị đánh đập trong khi bị giam giữ.
Theo Frontline Defenders, Hội Anh em Dân chủ được thành lập vào năm 2013 là hội của các nhà hoạt động và những người bảo vệ nhân quyền trước đây bị cầm tù vì quan điểm chính trị của họ. Hội Anh em Dân chủ hỗ trợ sự phát triển một xã hội công bằng ở Việt Nam cũng như bảo vệ các tiêu chuẩn nhân quyền có trong hiến pháp Việt Nam và các công ước nhân quyền quốc tế. Trước một cuộc đàn áp năm 2017, Hội này đã đào tạo thường xuyên về các chủ đề nhân quyền cho công dân Việt Nam.
Vào tháng 4 năm 2018, bảy thành viên của Hội Anh em vì Dân chủ đã bị kết tội thực hiện các hoạt động nhằm lật đổ chính quyền và bị kết án tù nặng.
Ba dân oan trong một nhà bị bắt
Vào ngày 24 tháng 6 năm 2020, chính quyền đã bao vây và xông vào nhà và bắt giữ Trịnh Bá Phương và sau đó bắt luôn mẹ của Phương là Cấn Thị Thêu. Bà Thêu là một cựu tù đã bị bỏ tù hai lần vì đấu tranh cho quyền đất đai, và Phương cũng là một nhà hoạt động nổi tiếng, rất tích cực trong các vấn đề về quyền đất đai trong cộng đồng.
Công an cũng đã khám xét nhà của một thành viên thứ ba trong gia đình, Trịnh Bá Tư, anh trai của Phương, và bắt giữ anh ta. Cả ba cá nhân đều thẳng thắn chỉ trích sự cố đất đai ở Đồng Tâm và cảnh báo các nhà ngoại giao nước ngoài về vấn đề này. Họ bị buộc tội theo Điều 117.
Một dân oan đất đai khác là bà Nguyễn Thị Tâm cũng bị bắt tại Dương Nội cùng ngày với cùng tội danh
Như đã đưa tin, vào tháng 1 năm 2020, công an đã tấn công Đồng Tâm nơi người dân phản đối việc cho một công ty viễn thông thuộc sở hữu của quân đội thuê đất trong nhiều năm. Trong khi hành động, ba sĩ quan công an và người lãnh đạo 85 tuổi, Lê Đình Kình, đã thiệt mạng trong khi hàng chục người bị bắt vì “phá rối an ninh”. Sau đó, trên toàn quốc đã diễn ra đàn áp nhằm dập tắt những tranh luận công khai về vụ tranh chấp đất đai chết người này.
Hai nhà hoạt động chống tham nhũng bị kết án
Theo Defend the Defenders, vào ngày 8 tháng 5 năm 2020, Tòa án Nhân dân huyện Sóc Sơn tại Hà Nội đã kết án các nhà hoạt động chống tham nhũng, Đặng Thị Huệ và Bùi Mạnh Tiến về một tội ‘gây rối trật tự công cộng’ theo Điều 318 của Bộ luật Hình sự. Họ từng bị kết án 15 tháng tù. Hai người này bị bắt vào giữa tháng 10 năm 2019 khi chặn trạm thu phí BOT Bắc Thăng Long-Nội Bài (xây dựng-vận hành-chuyển giao) để phản đối việc thu phí bất hợp pháp.
Các nhà hoạt động chống BOT đã bị các nhân viên mặc thường phục và côn đồ đàn áp. Trước đó vào năm 2019, Hà Văn Nam và sáu người khác đã bị kết án và kết án từ 18 tháng đến 36 tháng giam tù vì ‘gây rối trật tự công cộng’.
Biểu tình ôn hòa
Người biểu tình bị truy tố xung quanh vụ tranh chấp đất đai ở Đồng Tâm
Như đã nói ở trên, các vụ phản đối tranh chấp đất đai Đồng Tâm vào tháng 1 năm 2020 đã khiến ba sĩ quan cảnh sát và một thủ lĩnh thiệt mạng. Vào tháng 6 năm 2020, chính quyền đã truy tố 25 người về các tội giết người trong vụ tranh chấp đất đai.
Theo truyền thông nhà nước, Viện kiểm sát nhân dân Hà Nội đã đưa ra các bản cáo trạng sau một cuộc điều tra kéo dài 20 ngày, cáo buộc con trai ông Lê Đình Đình là ông Lê Đình Chức, và cháu nội ông là Lê Đình Doanh và Lê Đình Uy tội giết người, cùng với 22 người khác bị buộc tội giết người. Nếu bị kết án họ có thể phải đối mặt với tối thiểu 12 năm tù hoặc bị kết án tử hình.
Bốn người khác trong làng bị buộc tội cản trở người thi hành công vụ, một tội danh mang án tù từ hai đến bảy năm.
Các nhà hoạt động đã tranh cãi phiên bản chính thức của vụ việc nói rằng cảnh sát đã tấn công người dân bằng cách sử dụng hơi cay, đạn cao su và đạn dược. Trong cuộc đột kích, đường làng đã bị chặn và điện thoại và internet đã bị cắt. Họ đã kêu gọi một cuộc điều tra của chính phủ để điều tra các sự kiện cơ bản về các sự kiện ở Đồng Tâm: căn cứ pháp lý cho cuộc đột kích, số cảnh sát, vũ khí được sử dụng bởi cả hai bên, lý do cắt điện thoại và kết nối internet, và số thương vong.
Những người bị giam giữ không được phép gặp mặt người thân./.
