Ông Alfred Bernhard Nobel, một nhà hóa học, người Thụy Điển đã dùng 94% tài sản nhằm sáng lập ra Giải thưởng mang tên mình sau khi ông qua đời. Giải thưởng Nobel được bắt đầu từ năm 1901, tới nay cũng đã duy trì được hơn 120 năm. Từ năm 1901 đến năm 2020, các giải thưởng Nobel cho những cá nhân đạt thành tựu trong lĩnh vực vật lý, hoá học, y học, văn học, kinh tế và hòa bình được trao tặng 603 lần cho 962 người và tổ chức. Giải thưởng này được xem là một sự tưởng thưởng danh giá cho người được nhận và người trao giải chắc cũng cảm thấy mình cũng được thơm lây.
Tỷ phú Mỹ Bill Gates, khi sắp sửa chuẩn bị “rửa tay gác kiếm”, dừng việc trực tiếp điều hành việc kinh doanh của doanh nghiệp đã cùng với vợ lập nên Quỹ Bill & Melinda Gates. Quỹ này được thành lập tới nay đã được hơn 20 năm, nắm giữ 46,8 tỷ USD tài sản với mục đích nâng cao chăm sóc y tế và giảm nghèo đói trên toàn cầu, và giúp tăng cơ hội học tập và tiếp cận công nghệ thông tin tiên tiến. Tỷ phú Warren Buffett cũng cam kết sẽ đóng góp hàng trăm tỷ USD bằng cổ phần cho tổ chức này, làm nó thành tổ chức từ thiện lớn nhất trong lịch sử; đã và sẽ giúp đỡ được cho hàng triệu người dân trên thế giới.
Ông Phạm Nhật Vượng lập ra giải thưởng rất lớn mang tên doanh nghiệp của mình khi đang mở rộng hoạt động kinh doanh và muốn vươn tầm ra thế giới. Không ai phủ nhận sự rộng rãi và thiện ý của ông nhưng giải thưởng ấy có ích lợi cho ai không và nó cần thiết tới mức độ nào thì cần phải suy nghĩ thêm. Người được hưởng lợi đầu tiên là người được giải, chắc họ cũng rất xứng đáng được nhận nhưng thế giới này chắc không thay đổi gì ngoài những lời xôn xao. Việt Nam cũng được nhiều người biết đến hơn vì sự kiện này đã được nhiều hãng truyền thông lớn trên thế giới đưa tin. Người Việt Nam cũng thấy hãnh diện hơn một chút vì sự kiện này… Nhưng hơn ai hết, ông Phạm Nhật Vượng và Vingroup được nổi tiếng toàn cầu.
Nếu Việt Nam là một nước giàu có một chút, nền khoa học, công nghệ và ngành công nghiệp phát triển một chút, người dân sống sung sướng một chút thì một hay nhiều giải thưởng của ông Vượng, của Vingroup dành cho thế giới cũng không là vấn đề gì lấn cấn cả. Đằng này nước đang nghèo rớt mùng tơi, nợ công đầm đìa, khoa học, công nghệ thì không thấy đâu, công nghiệp thì chủ yếu là gia công và phần lớn người dân vẫn sống ở mức trung bình thấp so với mặt bằng chung của thế giới. Trong khi đó, những ứng dụng (nếu có) từ những thành quả khoa học của các nhà khoa học được giải thưởng, Vingroup hay Việt Nam chẳng được hưởng lợi gì (nếu nói họ đóng góp cho thế giới đại đồng mà mình nghèo thế này còn tưởng thưởng số tiền lớn thế thì các nước giàu chắc xấu hổ lắm, không dám ló mặt ra ngoài).
Như vậy, tôi nghĩ rằng, việc đề ra và trao giải thưởng của ông Phạm Nhật Vượng và Vingroup lúc này, tôi đánh giá nó là một chiến thuật (hay một thủ đoạn) kinh doanh hơn là một sự hảo tâm lớn vì lợi ích quốc gia, dân tộc, vì cộng đồng. Khi ông Vượng muốn vươn mình ra thế giới, ông phải tìm cách để PR cho mình, cho hãng xe của mình và việc vinh danh những cống hiến khoa học, đặc biệt là lĩnh vực y học vào thời điểm nhạy cảm này là một cách làm không thể khôn ngoan hơn. Tôi nghĩ ông Vượng đã thành công về mặt tuyên truyền, phổ biến hình ảnh của mình ra thế giới. Còn một số người khen ngợi tung hô ông như là một vĩ nhân thì đó là một sự đánh giá có phần hồ đồ vì người dân nước Việt này chẳng được hưởng lợi ích gì từ cái giải thưởng này của ông cả, ngoài cảm giác tự hào xen lẫn với sự tự mãn mơ hồ trong vài giây phút ít ỏi…
Tôi sẽ trân trọng và thậm chí sẽ tung hô ông Vượng nếu mai mốt đây ông Vượng lập một cái quỹ phát triển tài năng trẻ hay đầu tư cho nhà nước một cái trung tâm ứng dụng công nghệ gì đó khoảng 1.000 tỷ để lớp trẻ hay các nhà khoa học có điều kiện nghiên cứu, học tập và chất xám đừng bị chảy mãi chứ mấy cái vinh danh cho người nước ngoài kia chỉ khiến tiền chảy ra nước ngoài thôi chứ chất xám cũng chẳng giữ được ở Việt Nam đâu, và đương nhiên, nó cũng không thể có môi trường mà ứng dụng tại đất nước chúng ta. Còn ngay lúc này, với tôi, giải thưởng của ông Vượng và Vingroup chỉ đơn thuần là một sự kiện thương mại hơn là một hoạt động bài bản, lâu dài để tôn vinh, gìn giữ, duy trì những tài năng đã sáng tạo nên những giá trị cho nhân loại nên xin mọi người hãy ngừng tung hô vì tôi thấy nó sẽ dần trở nên lố lăng lắm…
22.01.2022
Ls Ngô Anh Tuấn - Tuan Ngo
