Thắng Trần
Kể cả người dửng dưng nhất với thời cuộc thì hẳn thời gian qua cũng biết về chuyện Facebook đang hứng chịu sự suy thoái kinh hoàng trên thị trường chứng khoán mà mức thiệt hại tới 60 Tỷ USD chỉ trong ba ngày.
Còn nhớ cách nay nhiều năm, mỗi chúng ta hân hoan đón chào FB như cách người ta vui mừng trước một thế giới rộng mở và tự do vừa chào đời, ảo nhưng thật, thật nhưng nhiều tự do hơn, nhiều cảm xúc hơn những cái thật đời thường... Người phát kiến ra nó: Mark Zuckenberg được yêu mến và ngưỡng mộ nhiệt thành một cách hoàn toàn xứng đáng với tài năng và nhiệt tình của anh ấy mà tất cả xuất phát từ cảm nhận về nhu cầu kết nối của hàng tỷ người trên trái đất này.
Cũng còn nhớ khi đó, chỉ với vài bước tự khai báo đơn giản và nhiều thỏa thuận thông qua nhấp chuột vào các điều khoản viết sẵn, chúng ta có một chỗ trong mạng xã hội vĩ đại nhất thế giới để từ đó tự do kết bạn, tự do tìm kiến bạn cũ hay những người mình muốn làm quen và nhất là tự do thể hiện quan điểm, chính kiến ôn hòa cũng như nguyện vọng sở thích hay đơn giản là cơ hội thể hiện mình bằng mọi hình thức, văn chương lời lẽ, hình ảnh, trổ tài ca hát hay là làm thơ ... Thật tưởng không phần thưởng tinh thần nào tuyệt vời hơn việc mỗi ngày mỗi giờ có thêm ai đó làm bạn bè, có ai đó xa xưa chợt nhận ra người năm cũ, mỗi phút có ai đó hỏi ai đó trả lời, chia sẻ rồi cùng nhau bình luận về tất cả mọi chuyện trên đời ...Và nhiều thứ khác không biết làm sao diễn tả.
Ngày đó chúng ta cùng với Mark thỏa thuận với nhau rất nhanh chóng: Ta tôn trọng nhau nhé, anh đồng ý cho tôi lên chuyến tàu mang tên FB cùng ra khơi, tôi không vi phạm những điều anh thấy không phù hợp với luật pháp và cũng chỉ thế thôi, để rồi từ đó chúng ta ngày càng gắn bó với FB hơn, với nhiều người như thể cơm ăn nước uống, ngày cũng như đêm, buồn cũng như vui. Chúng ta gởi gắm bao nhiêu kỷ niệm, bao nhiêu cảm xúc trên FB, khi Mark hỏi đang làm gì, đang ở đâu chúng ta hồn nhiên trả lời vanh vách, khi Mark gợi ý kết nối bạn bè hay sự kiện, chúng ta hân hoan đồng ý, khi Mark bày các trò chơi kiểu mẫu giáo hoặc vô số những ứng dụng giải trí từ bói toán đến làm đẹp...chúng ta cũng đều ủng hộ hết mình, FB nhờ vậy gia tăng lượng truy cập nhanh hơn cả các phản ứng dây chuyền của vụ nổ hạt nhân, cứ hình dung thế cho đẹp.
Cùng với sự lớn mạnh của FB người ta tự mình thay đổi rất nhiều, không chỉ về cảm xúc và cách sống cá nhân mà còn cả về nhãn quan chính trị và ý thức trách nhiệm xã hội bởi vì thực sự là: Những ý tưởng và hành vi tốt đẹp lan truyền trên FB từng ngày và song song đó những hành vi xấu ác cũng bị lên án từng giờ, hoạt động này có khả năng lay động tới nhiều những trái tim vốn dĩ vô cảm ích kỷ và vụ lợi, chúng ta tử tế hơn nhiều. Rồi cũng với FB ta ngỡ ngàng nhận ra những người tưởng là bạn từ rất lâu hóa ra không phải là bạn đúng nghĩa, nhiều người không xứng đáng với sự ngưỡng mộ ta vẫn dành cho họ, nhiều người nhẫn tâm hơn ta nghĩ, nông cạn hơn ta nghĩ ... Bù đắp lại ta gặp những người chưa từng gặp, chưa từng biết nhưng đáng để ta khâm phục, yêu mến, để ta ước mơ được làm bạn với họ mà học hỏi thêm về tri thức, về lý lẽ ở trên đời hoặc là học hỏi cách làm một người tử tế, tấm gương tận tụy của nhiều người làm ta thực sự xấu hổ về mình, sự hy sinh của ai đó làm ta dằn vặt về những đoạn đời nhạt nhẽo, vị kỷ và thờ ơ của mình... Cho tới nay FB với những giá trị đó hiển nhiên xứng đáng là diễn đàn xã hội vĩ đại, hiệu quả và được yêu thích nhất Thế giới.
Chúng ta ngày càng nhiều bạn bè hơn, chúng ta gởi gắm ngày càng nhiều hơn tình cảm và ký ức của mình cho FB, chúng ta phải cảm ơn FB... Cùng lúc ấy, FB với danh nghĩa của cộng đồng chúng ta cũng lớn mạnh không ngừng, nhưng lớn mạnh khủng khiếp trên một bình diện khác, đó là bình diện của quyền lực kinh tế và ảnh hưởng chính trị.
Trong khi rất nhiều chúng ta lảng tránh đề tài chính trị trên FB thì bản thân FB đang trở thành một thế lực chính trị đè lên chính các thành viên của mình và đè lên cả các thể chế chính trị toàn cầu, như thể một phiên bản nâng cấp của nhân vật khổng lồ tàn phá trong bộ phim mang tên "Hulk" vừa thoát ra khỏi phòng thí nghiệm rồi tác oai tác quái khắp nơi từ Mỹ sang Âu rồi sang Á vây.
Từ vai vị ngang bằng buổi ban đầu, nay mỗi cá nhân trở thành bé tý trước Mark, khi con tàu chở tài sản tinh thần và tình yêu của chúng ta đã ra tới giữa đại dương, anh Mark dễ thương ngày nào nay bất chợt giống như một gã thuyền trưởng hoang dã vùng Caribe xưa, thỏa thích ném người xuống biển, thỏa thích xiềng xích bất cứ ai trái ý. "Mày sẽ bị xiềng chân hay vứt ra khỏi tàu" thành trở thành thông điệp chính thức của FB gởi tới người dùng trước bất cứ trục trặc nào trong quan hệ đôi bên, kể cả những trục trặc mang màu sắc tiền bạc mà FB luôn nắm đàng chuôi với tư thế trịch thượng, kẻ cả hơn bao giờ hết.
"Bạn vi phạm các tiêu chuẩn cộng đồng "hay là "Bài viết của bạn kích động các vấn đề abcd" trở thành các thông điệp quen thuộc đối với mỗi người, nấp dưới các thông báo dường như rất đúng đắn, mỹ miều và hoàn hảo về ngôn ngữ này là sự ra tay tùy tiện, bất công và sặc mùi kiêu ngạo với thể hiện bè phái chính trị không giấu diếm của FB, nhất là từ khi nó thỏa hiệp với các chế độ độc tài, công khai sục sạo bịt miệng từng cá nhân người dùng khắp cả các châu lục, có toàn quyền biến bất cứ cuộc trò chuyện nào đó trở thành cấm kỵ, rồi cao điểm là sự lộng hành càn rỡ tham gia vào cuộc xung đột bầu cử Mỹ mà vấn đề không phải là ủng hộ ông Trump hay ông Biden , mà vấn đề là vai trò FB tự phong cho mình khi đứng về một phía để tấn công phía đối lập, đến nỗi thủ tướng Đức Merl dù không mấy thân thiện với ông Trump cũng phải lên tiếng rằng: Việc FB hay TW xóa tên ông Trump là một vấn đề thực sự, bởi vì cơ sở để hạn chế ngôn luận (Ở một mức độ nào đó) phải dựa trên quyền lực nhà nước với các thể thức được xem xét rồi thống nhất của cơ quan lập pháp chứ không thể nào do một doanh nghiệp tự đề ra được, việc hàng triệu người yêu thích và cũng hàng triệu người căm ghét tổng thống đương nhiệm Mỹ là đương nhiên với vô số lý do khác nhau, nhưng FB tự biến mình thành một thứ giống như "Xung kích truyền thông" như một kiểu lực lượng tham gia tranh cử hiển nhiên không phải là điều triệu người chúng ta chờ đợi ở FB.
Sau ngày có kết quả bầu cử, FB cùng "bên thắng cuộc" thừa thắng xông lên trong tư thế "Dậu đổ bìm leo", phù thịnh không phù suy, tự làm lộ ra hình hài không quần áo của một gã cơ hội khổng lổ hợm hĩnh khi ra tay xóa tài khoản cá nhân của đương kim Tổng thống đang thất thế, thật là cảnh "Chó ăn thịt Hổ", trong khi cùng lúc này vẫn tồn tại nhan nhản tài khoản của các thủ lĩnh độc tài, của bọn cực đoan và tội phạm khắp thế giới, với sùng sục những ngôn từ hung bạo... Lẽ nào trong khoảng khắc nhiều cao trào, Mark Zuckenberg đã lầm tưởng mình có thể lèo lái nước Mỹ như Abraham Lincoln!?
Để rồi giọt nước bất bình làm tràn ly vừa mới rơi xuống, cùng với nó là 60 Tỷ USD tiền cổ phiếu mà Mark kiếm được từ những gì vừa kể trên đã rơi theo vào hư vô.
Với xu hướng này, FB tỏ ra tự do cho những hoạt động vô vị nhạt nhẽo trên lãnh địa của mình, trên FB nhan nhản những hình ảnh ăn chơi, du hích, tự sướng và khoe mẽ hở hang... Nhưng FB ngày càng khắt khe với những ý kiến, những bài viết chính luận nghiêm túc, những hình ảnh mô tả đời sống kinh tế chính trị có đề cập tới các sự kiện cụ thể ở những nơi cụ thể với những thể chế được nêu đích danh, chỉ vì FB đã thỏa hiệp với nhiều điều kiện hèn nhát thủ lợi mang danh "Nhập gia tùy tục" với các thế lực địa hạt, qua cách bào chữa này FB đã gián tiếp gởi đến tất cả chúng ta tin nhắn rằng nếu một ngày họ chơi với bọn trộm chó để kiếm chác thì cũng là lúc họ sẵn sàng đi mua bả và roi chích điện ... Nhập gia thì tùy tục thôi!
Facebook dường như đang biến mình từ một nhà hát ca kịch tráng lệ, kiều diễm và đa dạng trở thành một nhà kho cũ nhếch nhác, chồng chất những thứ vô vị, trời ơi và nhảm nhí.... Miễn là bán được vé vào cửa.
MARK NHƯ THỂ ĐÃ TRỞ MẶT VỚI CHÚNG TA!
Làn sóng "Ly khai FB" phẫn nộ đang diễn ra rầm rộ hẳn nhiên không phải là mong muốn của nhiều người, lại càng không phải lựa chọn lý tưởng, bởi vì ngay cả khi này chúng ta vẫn thấy mất mát, thấy tổn thương và bị phản bội, thật buồn... Nhưng với tình trạng ngày càng tha hóa về phẩm chất và tình người, FB nếu tiếp tục lối đi của họ thì chắc chắn không còn xứng đáng là con tàu lớn đáng tin cậy để chúng ta gom góp hành trang ký ức và tình cảm bước lên đi bất cứ một dặm biển nào nữa, dù chỉ là một kiểu "biển tình", dù có khi chỉ ghé qua cho đỡ trống vắng, nhưng cũng rất mênh mông và đầy bất trắc, ta không thể gửi tình cảm và tinh thần mình cho những thuyền trưởng mang tư duy "Trộm Chó", "Theo voi ăn bã mía", sẵn sàng mặc cả, thương lượng rồi bán đứng cả cộng đồng đã góp phần làm nên sức mạnh của họ.
Tôi cũng đang bắt đầu trên hành trình ly khai FB, tôi nhặt nhạnh những gì đã gởi gắm trên đó với cảm xúc buồn bã , thất vọng để ra đi./.
(Thắng Trần)
*Tựa bài do BBT đặt
