Phó Đức An
Có thực sự Israel đã giết Ismail Haniyeh? Tại sao Haniyeh bị giết ở Iran? Tại sao lại chọn thời điểm này?
Vụ chặt đầu đình đám
Vụ ám sát do Israel thực hiện là khỏi phải nghi ngờ.
Giống như những vụ ám sát tương tự, chẳng hạn như vụ sát hại nhà khoa học hạt nhân Iran Mohsen Fakhrizadeh bằng súng máy điều khiển từ xa ở Iran vào năm 2020, Israel không thừa nhận hay phủ nhận trách nhiệm. Nhưng có một số chính khách đã lên tiếng hoan nghênh trên mạng. Điều này rất giống với tình hình ngày nay.
Israel không thừa nhận hay phủ nhận trách nhiệm về cái chết của Haniyeh, nhưng hàng loạt quan chức bao gồm Bộ trưởng Bộ Di sản Văn hóa và Bộ trưởng Truyền thông đã đăng những lời "ăn mừng" trên mạng xã hội, nói rằng cái chết của Haniyeh đã khiến thế giới tốt đẹp hơn và là kẻ thù của Chúa cuối cùng sẽ mất mạng…
Chính quyền Israel đã tuyên bố ý chí quyết tâm tiêu diệt Hamas dù họ ở bất cứ nơi đâu.
Ngày nay, quyền lực của Hamas ở Gaza đã bị suy yếu rất nhiều và việc tập trung tiêu diệt giới lãnh đạo của Hamas đã trở thành mục tiêu chính trong hoạt động "Xóa bỏ Hamas". Ngày 13/07, quân đội Israel tiến hành một cuộc không kích vào thành phố Khan Younis phía nam Gaza khiến gần một trăm người thiệt mạng. Mục đích là nhằm giết chết Mohammed Deif, thủ lĩnh quân đội Hamas và là nhân vật lớn thứ hai của Hamas ở Gaza. Israel sau đó đã tuyên bố rằng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy Deif đã chết.
Không phải ngẫu nhiên mà vụ ám sát lần này được chọn ở Tehran, thủ đô của Iran. Ismail Haniyeh thường lui tới Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và từng tới Ai Cập để đàm phán. Những quốc gia này là đồng minh chủ yếu của Hoa Kỳ trong khu vực nên Israel sẽ không dám tùy tiện thực hiện các hoạt động ám sát ở những quốc gia này trừ khi cấp bách.
Lễ nhậm chức của tân tổng thống theo chủ nghĩa cải cách ôn hòa của Iran Masoud Pezeshkian hôm 28/07 đã tạo cơ hội cho Israel ám sát Haniyeh.
Đầu tiên, không có rủi ro ngoại giao nào đối với Israel khi thực hiện vụ ám sát ở Iran.
Thứ hai, việc “vuốt râu hùm” ở Tehran cũng sẽ chứng tỏ khả năng Israel thực hiện thành công các nhiệm vụ có tính rủi ro cao ở những địa điểm quan trọng ở Iran, đồng thời trực tiếp tát vào mặt Vệ binh Cách mạng Iran, cảnh tỉnh cho họ rằng, hãy liệu đến mạng sống của các vị. Bất kể lúc nào ngay trên đất này, một quả tên lửa sẵn sàng bay vào cửa sổ nơi các vị đang ngồi chơi xơi nước.
Thứ ba, việc Pezeshkian lên nắm quyền được Hoa Kỳ coi là cơ hội để cải thiện quan hệ với Iran. Trên thực tế, ngay cả dưới thời tổng thống theo đường lối cứng rắn trước đó, chính quyền Biden đã có thể đạt được một cuộc trao đổi đằng sau hậu trường với Iran về những thỏa thuận như thả tù nhân và làm chậm quá trình phát triển hạt nhân. Có thể hình dung rằng nếu Đảng Dân chủ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay, Mỹ và Iran sẽ có nhiều dư địa hòa giải hơn.
Mục đích của việc tăng cường đối đầu giữa Israel và Iran khi tân tổng thống Iran vừa nhậm chức là nhằm trấn áp ảnh hưởng trong tương lai của những người theo chủ nghĩa cải cách đối với chính sách đối ngoại của Iran ở giai đoạn mới chớm nở.
Việc ám sát Haniyeh và gia tăng xung đột ở Trung Đông vào thời điểm này cũng là những cân nhắc chính trị trong nước của Israel.
Trước hết, một ngày trước khi Haniyeh bị sát hại, Israel vừa tiến hành một cuộc không kích vào Beirut, thủ đô của Lebanon, giết chết Fuad Shukr, người mà Israel mô tả là "thủ lĩnh quân sự cấp cao nhất" của Hezbollah để trả đũa vụ tấn công vào sân vận động Golan Heights ngày 27 khiến 12 trẻ em thiệt mạng.
Theo tư duy "nắm đấm là tất cả", cuộc tấn công nhanh chóng vào Iran là để cảnh báo Hezbollah, lực lượng được Iran hỗ trợ và thậm chí cả chính Iran, đừng nghĩ đến tiến hành các hoạt động trả đũa leo thang chống lại Israel.
Thứ hai, thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza gần như đang trong giai đoạn đàm phán thành công vào hai tháng qua. Benjamin Netanyahu, người đã trì trệ hơn nửa năm vì nhiều lý do, đã quá mệt mỏi. Nếu đàm phán thành công, các đồng minh cực hữu sẽ rời bỏ chính phủ, khiến Netanyahu bị hạ bệ. Để tạo ra sự thật rằng đàm phán hòa bình đã đổ vỡ, còn cách nào tốt hơn là trực tiếp giết chết người đứng đầu đàm phán của bên kia?
Đồng thời, để chứng tỏ quân đội Israel có cơ chế điều tra sai phạm của binh sĩ mình, quân đội mới đây đã bắt giữ 9 binh sĩ bị cáo buộc ngược đãi tù nhân Palestine. Tuy nhiên, vụ việc đã gây ra một cuộc tấn công của những người biểu tình cực hữu Israel vào hai trại quân sự của Israel, trong đó các bộ trưởng cực hữu ở phía sau đã đổ thêm dầu vào lửa. Những rạn nứt trong xã hội Israel đang lộ rõ. Việc ám sát Haniyeh vào thời điểm này có thể coi là một hành động của Netanyahu nhằm thể hiện sự cứng rắn với những dân chúng cực hữu và hướng ngoại hóa các vấn đề nội bộ.
Chuyên gia Abas Aslani của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Trung Đông tại Tehran nhận định thất bại trong việc bảo vệ đồng minh sẽ có khả năng thúc đẩy Iran đáp trả. "Những gì đã xảy ra ở Tehran là một điều tồi tệ với bộ máy an ninh của Iran. Đó là lý do Iran sẽ có thể cảm thấy cần phải đáp trả", ông Aslani trả lời Đài Al Jazeera. Nhưng mức độ đáp trả chắc cũng chỉ là biểu tượng qua loa và tránh làm cho Israel nóng gáy và có lý do tiến hành những cuộc tấn công mang tính hủy diệt vào Iran khi tân tổng thống mới lên ngôi.
Vì vụ ám sát Haniyeh mới xảy ra không lâu nên chi tiết cụ thể vẫn chưa rõ ràng, nhưng có thể thấy rằng hòa bình ở Trung Đông lại lùi xa thêm một khoảng cách nữa.
P.Đ.A.
