Tháng 6, nhớ ngày sinh của một người: Edward Snowden.
Nhiều người không hiểu thế nào là tự do theo nghĩa xã hội. Xin lấy một ví dụ cho dễ hình dung. Năm 2015, giải thưởng Oscar trong thể loại phim tài liệu đã được trao cho bộ phim Citizenfour nói về cựu nhân viên tình báo Mỹ Edward Snowden.
Edward Snowden (chắc hầu hết chúng ta chưa quên nhân vật này) bị chính phủ Mỹ truy nã và bị coi là kẻ thù quốc gia của nước này do những tiết lộ động trời về các hoạt động mờ ám của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ NSA vào năm 2013. Anh phải trốn chạy và sống lưu vong ở Nga sau đó. Một bộ phim tài liệu về anh được một nhà báo đồng thời là đạo diễn thực hiện.
Bộ phim ca ngợi một kẻ thù của chính phủ lại được chính Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ trao cho giải thưởng danh giá nhất! Chính phủ Mỹ bất lực đứng nhìn giải thưởng được trao. Nghĩa là gì? Là điện ảnh của Mỹ độc lập với chính phủ; chính phủ không thể chi phối nó với bất cứ lý do chính trị nào. Bộ phim ấy, dù bất lợi cho chính phủ Mỹ, nhưng nó vẫn được sản xuất, công chiếu và trao giải vì nó tôn vinh sự thật; và tôn vinh tự do báo chí – tức tôn vinh tự do ngôn luận, loại “quyền lực thứ tư” giúp làm trong sạch xã hội.
Hãy hình dung, một bộ phim tương tự như thế ở VN. Đừng nói đến chuyện nó sẽ được trao giải bởi Hội điện ảnh VN, mà thậm chí còn không thể được phép dựng; mà nếu có dựng cũng không bao giờ có thể ra mắt khán giả. Chính trị hóa nghệ thuật có nghĩa là như vậy. Người ta kiểm soát tất cả, mọi thứ trái tai nghịch nhãn đều trở thành cấm kỵ hoặc bị kết tội.
Và vì sao chúng ta hiểu nước Mỹ trở thành “Kinh đô điện ảnh” của thế giới. Vì nó tự do. Chỉ cần bị kiểm duyệt thì lập tức nó trở thành một cái chuồng gà ngay. Tất cả, khoa học, công nghệ, nghệ thuật, giáo dục, kinh tế...của Mỹ đều phát triển ở tầm đỉnh cao của nhân loại vì chúng được tự do. Nước Mỹ giàu vì có cái tự do này. Nước Mỹ văn minh và hiện đại cũng vì có cái tự do này. Nước Mỹ là siêu cường cũng vì cái tự do ấy. Và bây giờ, nước Mỹ đã được "cởi trói" khỏi covid cũng vì cái tự do này.
Hãy nhìn lại. Và chúng ta sẽ hiểu vì sao xứ sở của ta lại ra thế này.
Tôi ấn tượng với nhận định này của Edward Snowden khi giải thưởng vừa được công bố: Nếu sát cánh bên nhau, người dân bình thường có thể thay đổi thế giới.
Thái Hạo
