Dù chính trị Việt Nam thường lôi cuốn sự chú ý của quốc tế trong các kỳ Đại hội Đảng mỗi năm, các sự kiện chính trị quan trọng khác thường không được chú ý. Một trường hợp cụ thể là Hội nghị Trung ương lần thứ 7 của Uỷ ban Trung ương, nơi có thể có tới ba gương mặt mới gia nhập Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hai bài báo thú vị đã khám phá những gì có thể diễn ra tại Hội nghị: một của Lê Hồng Hiệp, Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, và một của David Brown, một cựu nhà ngoại giao Mỹ tại Việt Nam. Về các đề bạt nhân sự cho Bộ Chính trị, ông Hiệp nói rằng Nguyễn Thiện Nhân có thể được bổ nhiệm làm Chủ tịch nước mới tại Hội nghị này. Ông Nhân đã được bổ nhiệm làm Bí thư thành uỷ thành phố Hồ Chí Minh sau khi Đinh La Thăng bị cách chức hồi năm ngoái. Ông Nhân là chủ tịch Mặt trận Tổ quốc, một tổ chức kiểm soát "các tổ chức nhân dân" hoặc xã hội dân sự ủng hộ Đảng.
Đặc điểm của ông Nhân là một thành viên Bộ Chính trị không nổi bật, người đã dường như để mất ưu thế sau khi đảm nhận kém chức Bộ trưởng Bô Giáo dục trong những năm 2000. Một nhà phân tích chính trị đã cho biết trước đây rằng anh ta dự kiến khả năng lãnh đạo thụ động và hiệu suất tầm thường từ ông Nhân. Thật vậy, ông được nhiều người cho là người ba phải trong Đảng.
Tuy nhiên, đây có thể chính xác là loại người mà Tổng Bí thư Đảng Nguyễn Phú Trọng, nhân vật chính trị hàng đầu của đất nước, sẽ ủng hộ. Kể từ Đại hội Đảng lần cuối, vào đầu năm 2016, khi Trọng tái đắc cử và sau đó là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng bị miễn nhiệm, Trọng đã mở ra một kỷ nguyên thay đổi chính trị bảo thủ. Đảng, dưới sự giám sát của ông ta, đã trở nên tập trung hơn, được điều hành nhờ quyết định “đồng thuận”; chủ nghĩa tập trung dân chủ, nếu là một người tử tế.
Như ông Brown đã đề cập (bản tiếng Việt ở đây), Trọng muốn "khôi phục kỷ luật và đạo đức của đảng để xác định và trừng phạt các lãnh đạo đảng tham nhũng." Điều này đã được nêu ra trong danh sách 27 biểu hiện sẽ do đội ngũ kiểm tra mới để báo cáo về đạo đức của các quan chức trong Đảng. Đồng thời cũng nhắm vào các chính trị gia được coi là quá cá nhân và dân túy, như là Dũng và Đinh La Thăng.
Thật vậy, việc thay thế Đinh La Thăng bằng ông Nhân đã tóm lược cách Trọng muốn Đảng giờ đây hoạt động ra sao. Đinh La Thăng, một chính trị gia kiểu ông Dũng, người đã lên tiếng phản đối Trung Quốc và phát biểu về các vấn đề xã hội ảnh hưởng đến người nghèo Việt Nam, được xem là mối đe dọa đến đặc tính ra quyết định đồng thuận của Đảng do ông Hồ Chí Minh đề ra trong những năm 1960, trong khi đó, ông Nhân, một người ba phải có tâm huyết với một lịch sử trong các cơ thể ngu si đần độn của Đảng, là một loại biểu hiện mà Trọng mong muốn. Thật vậy, dự kiến Hội nghị tháng này sẽ chứng kiến sự thăng tiến của các Đảng viên tận tuỵ dù nhạt nhẽo, hết đều hình ảnh của Trọng.
Đầu năm ngoái, Đinh La Thăng, Bí thư Thành ủy TP. HCM, đã bị cách chức ra khỏi Bộ Chính trị sau khi bị cáo buộc tham nhũng trong một cuộc điều tra lớn ở PetroVietnam. Đây là lần đầu tiên một thành viên Bộ Chính trị bị cách chức trong nhiều thập niên. Sau đó ông Thăng đã lãnh án 18 năm tù. Đầu năm nay, Đinh Thế Huynh, một quan chức hàng đầu và là người đứng đầu Ban thư ký Đảng, tuyên bố ông từ chức vì bệnh tật. Cũng có những ý kiến cho rằng Chủ tịch Trần Đại Quang, vốn có sức khỏe kém hàng tháng này, với sự vắng mặt bất thường cả tháng trời trong các sự kiện chung hồi tháng Tám, sẽ bị thay thế tại Hội nghị tháng này.
Ông Hiệp đưa ra thêm dự kiến khác. Nếu ông Nhân làm Chủ tịch nước mới, thì có thể khiến ông Nhân sẽ trở thành Tổng Bí thư kế tiếp, khi Trọng gần như sẽ nghỉ hưu tại Đại hội Đảng lần tới vào năm 2021. Hầu hết các nhà phân tích, bao gồm cả bản thân tôi, cho rằng khả năng ứng cử có vai trò này có khả năng nhất là Trần Quốc Vượng, Trưởng ban Thanh tra Trung ương. Thực tế, hoàng đế chống tham nhũng của Việt Nam (mặc dù có thể Trọng cũng có trọng lượng như vậy trong chiến dịch chống tham nhũng của Đảng).
Vào tháng 3, ông Vương cũng được bổ nhiệm làm Bí thư Ban thư ký Đảng, một cơ quan có nhiệm vụ thực hiện chính sách Đảng, sau khi ông Đinh Thế Huynh nghỉ hưu non, ông Huynh là từng được chỉ đinh trở thànhTổng Bí thư tiếp theo. Nhưng ông Hiệp lưu ý rằng nếu ông Nhân trở thành Chủ tịch nước trong tháng này, thì ông Nhân có thể sẽ leo lên chức vụ hàng đầu vào năm 2021.
Một người chính trị gia khác đang lên đáng chú ý là Nguyễn Xuân Thắng, hiện là Bí thư Ban Chấp hành Trung ương và Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Đáng chú ý là ông Thắng cũng được thăng chức làm Chủ tịch Hội đồng Lý luân Trung ương vào tháng Ba. Ông Thắng đã đảm nhiệm vị trí này kể từ tháng 12, cũng do sự vắng mặt của ông Huynh. Cũng nên nhớ, Ông Trọng cũng là người đứng đầu Hội đồng Lý luân Trung ương vào đầu những năm 2000. Với việc ý thức hệ bây giờ trở nên quan trọng trong Đảng Cộng sản, Hội đồng lý luân trở nên quan trọng - và ông Thắng cũng có thể cũng sẽ là người quan trọng.
Hầu hết người Việt Nam sẽ không nghi ngờ gì về việc Hội nghị sắp tới cũng sẽ như xưa, nhưng có thể sẽ trả lời: “ Ông nào cũng vậy.” Nhưng những gì được quyết định tại buổi họp mặt này sẽ quan trọng đối với những người bình thường. Trước hết, Ủy ban Trung ương dự kiến sẽ bỏ phiếu về việc liệu có nên tăng tuổi nghỉ hưu hay không, sau khi Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung đã gợi ý trước Quốc hội hồi đầu năm nay.
Một đề xuất là tăng tuổi nghỉ hưu từ 60 lên 62 đối với nam và từ 55 đến 60 đối với nữ. Tuổi hưu sẽ được tăng lên dần dần, ba tháng mỗi năm cho đến khi đạt đến độ tuổi tối đa mới. Lựa chọn thứ hai là gia tăng nhiều hơn; tuổi nghỉ hưu sẽ tăng lên bốn tháng mỗi năm cho đến khi đạt 65 cho nam giới và 60 cho phụ nữ.
Ủy ban Trung ương cũng dự kiến sẽ quyết định liệu có nên giảm số năm lao động Việt Nam phải đóng tiền bảo hiểm xã hội trước khi có thể xin hưởng lương hưu hay không. Hiện tại, họ phải đóng phí 20 năm. Nhưng các quan chức Đảng muốn giảm xuống còn 15 năm, và có thể chỉ còn 10 năm nữa trong tương lai.
Lý do cho cả hai điều trên là rõ ràng: Trong khi Việt Nam hiện có dân số trẻ, trong vòng một hoặc hai thập kỷ tới sẽ trở thành một trong những quần thể già hóa nhanh nhất thế giới, làm tăng nguy cơ Việt nam sẽ già đi trước khi nó trở nên giàu có. Sự giàu có ở đây, cũng bao gồm các quỹ trong chương trình bảo hiểm xã hội, mà các nhà quan sát kinh tế nói có thể bắt đầu bị thâm hụt vào năm 2020, và có thể bị cạn kiệt vào năm 2040.
Trừ khi mọi thứ thay đổi. Điều này chủ yếu sẽ được thực hiện bằng cách giảm số người nhận lương hưu và tăng số lượng lao động đóng phí; giảm số năm đóng góp, Đảng nghĩ rằng, sẽ cám dỗ nhiều người lao động và doanh nghiệp phải tham gia đóng phí.
Với tất cả những điều này, những gì người ta có thể mong đợi từ Hội nghị tháng này, là sự củng cố chính trị của Trọng và sự suy giảm thêm quyền của người lao động Việt Nam, những người đã phải trả giá đắt cho việc quản lý tài chính kém của Đảng Cộng sản cầm quyền./.
03.05.2018
By David Hutt / Phương Thảo dịch - VNTB
