Phạm Nhật Bình lược dịch - Việt Tân
Hai nhà bình luận chính trị Liana Fix và Michael Kimmage đã viết chung một bài phân tích về những căng thẳng Nga – Ukraine hiện nay, dưới tựa đề “Nếu Nga Thắng Thì Sao (What if Russia Wins?) đăng trên tạp chí Foreign Affairs số ra ngày 18 tháng Hai, 2022.
Khủng hoảng Ukraine – Nga là cuộc khủng hoảng không chỉ riêng của Châu Âu mà mang tầm vóc quốc tế, vì người ta vẫn chưa quên đây là phần đất làm bùng nổ hai cuộc chiến tranh thế giới 1914-1918 và 1939-1945.
Ukraine (Ukraina) là 1 trong 15 nước Cộng Hòa trong Liên Bang Xô Viết, sau năm 1991 tách ra thành một nước Cộng Hòa độc lập ở Đông Âu. Mặc dù Liên Xô không còn nhưng Nga vẫn sở hữu một số lượng vũ khí thông thường và vũ khí nguyên tử, tuy không vượt trội hơn Mỹ nhưng vẫn là mối đe dọa không nhỏ đối với Tây Phương. Nhưng cho đến nay Nga vẫn là một cường quốc hạng hai, nhất là tiếp tục bị bao vây.
Sau năm 1991, NATO mở rộng, hầu hết các nước Đông Âu được kết nạp, ngoại trừ Ukraine, hình thành một vòng vây được bố trí hỏa lực mạnh mẽ từ biên giới phía Tây của nước Nga. Moscow càng cảm thấy bị đe dọa và cô lập nếu trong tương lai Ukraine tiếp tục được gia nhập NATO. Thời gian gần đây trong một cuộc tập trận kéo dài, với gần 150 ngàn quân bố trí gần biên giới nước láng giềng là hồi chuông cảnh cáo Tây Phương đang chạm tới một làn ranh đỏ. Trong khi Mỹ liên tục cảnh báo trước thế giới về một cuộc xâm lăng của Nga vào Ukraine nay mai thì Nga luôn phủ nhận ý định thực hiện cuộc tấn công. Vậy Nga thực sự muốn điều gì?
Một cách chính thức, Nga yêu sách Tây Phương những điều căn bản sau đây:
- NATO phải hứa không bao giờ kết nạp Ukraine. Đối với nước Nga khi Ukraine trở thành thành viên của khối NATO, biên giới Nga và các nước Đông Âu mở toang và nước Nga nằm dưới họng súng của một liên minh quân sự hùng mạnh.
- NATO ngừng khai triển vũ khí gần biên giới Nga.
- NATO rút lực lượng ra khỏi Đông Âu, cụ thể là Ba Lan, Bulgaria và Romania. Cả ba điều kiện đều liên quan thiết yếu đến sự sống còn của Nga.
Tuy nhiên câu trả lời của liên minh Tây Phương khẳng định những điều kiện của Nga đưa ra là không thể chấp nhận. Các nỗ lực ngoại giao nhằm ngăn chặn chiến tranh, chấm dứt xung đột đã diễn ra với những chuyến đi con thoi của những người đứng đầu các nước Pháp, Đức nhưng áp lực quân sự của Nga ở biên giới nước láng giềng được Hoa Kỳ mô tả là không suy giảm.
Điều gì sẽ xảy ra nếu Nga chọn chiến tranh và thắng ở Ukraine?
***
Hai tác giả Liana Fix và Michael Kimmage nhắc lại: Vào mùa hè năm 2015, khi Nga tham gia cuộc nội chiến đang diễn ra ở Syria, nó đã gây chấn động cho Mỹ và các đồng minh của Mỹ. Vì thất vọng, Tổng Thống Barack Obama khi đó tuyên bố rằng Syria sẽ trở thành một "vũng lầy" đối với Nga và Tổng Thống Nga Vladimir Putin. Nhưng Syria không phải là vũng lầy đối với Putin.
Thay vào đó Nga đã thay đổi cục diện cuộc chiến, cứu Tổng Thống Syria Bashar al-Assad khỏi thất bại sắp xảy ra, và sau đó biến lực lượng quân sự của mình thành đòn bẩy ngoại giao. Như vậy ở Syria, điều mà chính quyền Obama không lường trước được là khả năng sự can thiệp của Nga sẽ thành công.
Vào mùa đông năm 2021–22 này, Hoa Kỳ và Châu Âu một lần nữa dự đoán về một cuộc can thiệp quân sự lớn của Nga, lần này là ở chính Châu Âu. Và một lần nữa, nhiều nhà phân tích đang cảnh báo về những hậu quả thảm khốc đối với kẻ xâm lăng. Đồng thời, nó có thể đưa quân đội NATO đến gần biên giới của Nga hơn, khiến Nga phải chiến đấu với sự kháng cự của người Ukraine trong nhiều năm tới. Theo quan điểm này, Nga sẽ bị mắc kẹt trong một thảm họa do chính họ tạo ra.
Nhưng nếu Nga giành được quyền kiểm soát Ukraine hoặc cố gắng gây bất ổn trên quy mô lớn ở nước này, một kỷ nguyên mới cho Mỹ và Châu Âu sẽ bắt đầu. Các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Châu Âu sẽ phải đối mặt với thách thức kép trong việc suy nghĩ lại về an ninh Châu Âu và không bị lôi kéo vào một cuộc chiến lớn hơn với Nga.
Nga có nhiều cách để thắng ở Ukraine.
Đối với Nga, chiến thắng ở Ukraine có thể có nhiều hình thức khác nhau. Như ở Syria, chiến thắng không nhất thiết phải dẫn đến một dàn xếp bền vững. Nó có thể liên quan đến việc thành lập một chính phủ thân Nga ở Kyiv hoặc sự phân vùng của đất nước. Ngoài ra, thất bại của quân đội Ukraine và đàm phán về việc Ukraine đầu hàng có thể biến Ukraine thành một quốc gia thất bại. Nga cũng có thể sử dụng các cuộc tấn công mạng và các công cụ thông tin sai lầm, được hỗ trợ bởi sự đe dọa của vũ lực, để làm tê liệt đất nước này và gây ra sự thay đổi chế độ. Với bất kỳ kết quả nào trong số này, Ukraine sẽ bị tách rời khỏi phương Tây một cách hiệu quả và Châu Âu không còn như trước chiến tranh.
Hoa Kỳ và Châu Âu cũng sẽ ở trong tình trạng chiến tranh kinh tế thường trực với Nga. Phương Tây sẽ tìm cách thực thi các biện pháp trừng phạt sâu rộng, mà Nga cũng có thể sẽ áp dụng tương đương. Trong khi đó Trung Quốc có thể đứng về phía Nga trong cuộc ăn miếng trả miếng kinh tế này. Thông qua các phương pháp xấu xa, Nga sẽ tận dụng bất cứ cơ hội nào để tác động đến dư luận và các cuộc bầu cử ở các nước Châu Âu.
Khi đó quyền thống trị của Nga đối với Ukraine sẽ mở ra một vùng bất ổn và mất an ninh rộng lớn từ Estonia, Ba Lan đến Romania đến Thổ Nhĩ Kỳ. Càng kéo dài, sự hiện diện của Nga ở Ukraine sẽ bị các nước láng giềng của Ukraine coi là khiêu khích và không thể chấp nhận được và đối với một số người, là mối đe dọa đối với an ninh của chính họ. Giữa động lực thay đổi này, trật tự ở Châu Âu sẽ phải được hình thành chủ yếu về mặt quân sự.
Nga có quân đội thông thường lớn nhất Châu Âu mà nước này đã sẵn sàng sử dụng. Chính sách quốc phòng của EU - trái ngược với NATO - còn lâu mới có thể cung cấp an ninh cho các thành viên của mình. Do đó, sự trấn an quân sự, đặc biệt là các thành viên phía đông của EU, sẽ là chìa khóa. Đối phó với một nước Nga theo chủ nghĩa phục thù bằng các biện pháp trừng phạt và tuyên bố khoa trương về một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ sẽ là không đủ.
Theo tác giả bài báo, trong trường hợp Nga thắng Ukraine, vị thế của Đức ở Châu Âu sẽ bị thử thách nghiêm trọng. Vì lẽ Đức là một cường quốc quân sự dựa trên bản sắc chính trị thời hậu thế chiến, là từ chối chiến tranh. Vòng vây bạn bè mà Đức bao quanh, đặc biệt là ở phía đông với Ba Lan và các nước Baltic, có nguy cơ bị Nga làm mất ổn định. Pháp và Vương Quốc Anh sẽ đảm nhận các vai trò hàng đầu trong các vấn đề Châu Âu nhờ có quân đội tương đối mạnh và truyền thống can thiệp quân sự lâu đời. Tuy nhiên, nhân tố quan trọng ở Châu Âu sẽ vẫn là Hoa Kỳ. NATO sẽ phụ thuộc vào sự hỗ trợ của Hoa Kỳ cũng như các quốc gia lo lắng và hoang mang ở phía đông Châu Âu.
Đối với các nước EU và NATO, họ sẽ không bao giờ công nhận một chế độ mới ở Ukraine do Nga hậu thuẫn tạo ra. Nhưng họ sẽ phải đối mặt với thách thức tương tự như đã làm với Belarus: Áp dụng các biện pháp trừng phạt mà không trừng phạt người dân và hỗ trợ những người có nhu cầu mà không được đến gần với họ. Một số thành viên NATO sẽ thúc đẩy một cuộc nổi dậy của Ukraine, và Nga sẽ đáp trả bằng cách đe dọa họ.
Tình trạng khó khăn của Ukraine sẽ rất lớn. Những người tị nạn sẽ chạy trốn theo nhiều hướng, có thể lên tới hàng triệu người. Và những bộ phận quân đội Ukraine không bị đánh bại trực tiếp sẽ tiếp tục chiến đấu, tạo nên tiếng vang của cuộc chiến tranh xé nát toàn bộ khu vực Châu Âu này trong và sau Thế Chiến Thứ Hai.
Từ góc độ quân sự, tình trạng leo thang thường trực giữa Nga và Châu Âu có thể vẫn nguội lạnh. Tuy nhiên, nó có khả năng là nóng về kinh tế. Các biện pháp trừng phạt áp dụng đối với Nga vào năm 2014, liên quan đến ngoại giao chính thức (thường được gọi là quá trình "Minsk," theo tên thành phố mà các cuộc đàm phán được tổ chức), không quá hà khắc.
Sau khi Nga xâm lược Ukraine, các biện pháp trừng phạt mới đối với ngân hàng và chuyển giao công nghệ sẽ có ý nghĩa quan trọng và lâu dài. Theo chính quyền Hoa Kỳ, họ sẽ hành động sau khi ngoại giao thất bại và sẽ bắt đầu ở "đỉnh của nấc thang." Đáp lại, Nga sẽ trả đũa, rất có thể trong lĩnh vực mạng cũng như trong lĩnh vực năng lượng. Moscow sẽ hạn chế tiếp cận các mặt hàng quan trọng như titan, trong đó Nga là nước xuất khẩu lớn thứ hai thế giới. Cuộc chiến tiêu hao này sẽ thử thách cả hai bên. Nga sẽ cứng rắn trong việc này khiến một hoặc một số quốc gia Châu Âu rút lui khỏi xung đột kinh tế bằng cách liên kết sự nới lỏng căng thẳng với lợi ích cá nhân của các nước này, do đó làm suy yếu sự đồng thuận trong EU và NATO.
Khi Nga thắng trận, dòng người tị nạn lớn đến Châu Âu sẽ làm trầm trọng thêm chính sách tị nạn chưa được giải quyết của EU và tạo ra mảnh đất màu mỡ cho những người theo chủ nghĩa dân túy. Môi trường thuận tiện của những cuộc chiến thông tin, chính trị và không gian mạng sẽ là cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 ở Hoa Kỳ. Tương lai của Châu Âu sẽ phụ thuộc vào cuộc bầu cử này và nó có thể phá hủy mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương vào giờ nguy hiểm nhất của Châu Âu, đặt ra câu hỏi về vị trí của NATO và các đảm bảo an ninh của NATO đối với Châu Âu.
Đối với một Moscow hiện đang đối đầu lâu dài với phương Tây, Bắc Kinh có thể đóng vai trò là hậu thuẫn kinh tế và là đối tác chống lại quyền bá chủ của Hoa Kỳ. Trong trường hợp xấu nhất đối với chiến lược lớn của Hoa Kỳ, Trung Quốc có thể bị khích động bởi sự quyết đoán của Nga và đe dọa tấn công Đài Loan. Nhưng không có gì bảo đảm rằng một sự leo thang ở Ukraine sẽ có lợi cho mối quan hệ Trung-Nga. Tham vọng trở thành vị trí trung tâm của nền kinh tế Á-Âu của Trung Quốc sẽ bị tổn hại do chiến tranh ở Châu Âu, vì những bất ổn nặng nề mà chiến tranh mang lại. Sự khó chịu của Trung Quốc với Nga trong cuộc chiến sẽ không tạo ra mối quan hệ hợp tác giữa Washington và Bắc Kinh, nhưng nó có thể bắt đầu các cuộc đối thoại mới.
Một hậu quả cay đắng của một cuộc chiến tranh quy mô lớn hơn ở Ukraine là Nga và Mỹ giờ đây sẽ đối đầu với nhau như kẻ thù ở Châu Âu. Tuy nhiên, họ sẽ là những kẻ thù không thể có những hành động thù địch vượt quá một ngưỡng nhất định. Tuy khác xa nhau về thế giới quan, dù đối lập nhau về mặt tư tưởng, hai cường quốc hạt nhân quan trọng nhất thế giới sẽ phải kiềm chế sự phẫn nộ của mình.
Điều này sẽ dẫn đến một hành động tung hứng vô cùng phức tạp: Một tình trạng chiến tranh kinh tế và đấu tranh địa chính trị trên khắp lục địa Châu Âu, nhưng là một tình trạng không cho phép leo thang dẫn đến chiến tranh hoàn toàn.
Đồng thời, đối đầu Mỹ-Nga trong trường hợp xấu nhất có thể kéo dài đến các cuộc chiến tranh ủy nhiệm ở Trung Đông hoặc Châu Phi nếu Mỹ quyết định tái lập sự hiện diện của mình sau khi rút lui ở Afghanistan.
Khi cuộc khủng hoảng ở Ukraine bùng phát, Phương Tây không được đánh giá thấp Nga. Nó không được dựa trên những câu chuyện được truyền cảm hứng bởi những suy nghĩ mơ mộng. Chiến thắng của Nga ở Ukraine không phải là một loại khoa học viễn tưởng./.
Phạm Nhật Bình lược dịch
